Η Ιστορία της Τυπογραφίας

Α' περίοδος: Χειρωνακτικές τεχνικές αναπαραγωγής εικόνας

Ο καλλιτέχνης – χαράκτης δεν μπορεί να αντιγράψει ότι βλέπει. Μπορεί να αποδώσει μόνο ότι του επιτρέπουν τα εργαλεία του και το εκφραστικό του μέσο. Η ελευθερία επιλογής του περιορίζεται από την τεχνική του και από τις (τονικές) δυνατότητες του εκφραστικού του μέσου. Η ποικιλία της πυκνότητας και του πάχους των γραμμών, που μπορούσαν να επιτευχθούν με τα εργαλεία της χαρακτικής στο ξύλο (ξυλογραφία) και στο μέταλλο (χαλκογραφία) ήταν η αρχική τεχνική. Όσο πιο λεπτές γραμμές μπορούσαν να επιτευχθούν τόσο πιο πολλοί τόνοι μπορούσαν να αναπαραχθούν.

Εικ. 9 α, β: Αναπαραγωγή τονικών διαβαθμίσεων με τη χάραξη διαφορετικής πυκνότητας και πάχους παράλληλων γραμμών.

Οι χαράκτες της εποχής ανέπτυξαν πάρα πολλές τεχνικές για την αναπαραγωγή τονικών διαβαθμίσεων. Η πιο κοντινή τους προσπάθεια ήταν μία εκδοχή της δημιουργίας διασταυρούμενων μαύρων γραμμών, αλλά για την επίτευξη αυτού του αποτελέσματος έπρεπε να αφαιρεθεί ένα κομμάτι λευκού σε σχήμα διαμαντιού από κάθε διασταύρωση, ώστε να γίνει φανερή η διασταύρωση των διαγώνιων μαύρων γραμμών.

Εικ. 10 α, β: Αναπαραγωγή τονικών διαβαθμίσεων με τη χάραξη διασταυρούμενων γραμμών.

Μια άλλη τεχνική που χρησιμοποίησαν οι χαράκτες ξυλογραφίας σε όρθιο ξύλο του 19ου αιώνα ήταν η κοπή παράλληλων λευκών γραμμών σε δύο κατευθύνσεις, κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να αφήνει μεγαλύτερα ή μικρότερα τετράγωνα στην επιφάνεια της ξύλινης πλάκας, τα οποία εκτυπώνονταν σαν μεγαλύτερες ή μικρότερες κουκκίδες.

Εικ. 11 α, β: Αναπαραγωγή τονικών διαβαθμίσεων με τη χάραξη λευκών διασταυρούμενων γραμμών, οι οποίες δημιουργούν μαύρες κουκκίδες.

Η δημιουργία διασταυρούμενων γραμμών ήταν η πλησιέστερη προσέγγιση σε μία τονική μέθοδο για τους δημιουργούς χαρακτικών, που έδινε την δυνατότητα της δημιουργίας οποιουδήποτε τόνου από αχνό γκρίζο στο σχεδόν απόλυτο μαύρο.

Η τεχνική της χαλκογραφίας με στιγμές (Stipple engraving) έγινε επίσης βασική μέθοδος τροποποίησης του τόνου – με τη δημιουργία μικρότερων και αραιότερων κουκίδων για τις πιο ανοιχτόχρωμες περιοχές, μεγαλύτερες και σε πιο κοντινά διαστήματα όταν απαιτείται περισσότερο βάθος τόνου. Μ' αυτό το απλό μέσο, προβλέποντας τις μικρότερες και μεγαλύτερες κουκκίδες οι οποίες δημιουργούν τις ημιτονικές εικόνες της ηλεκτρονικής επεξεργασίας του 20ου αιώνα, ο καλλιτέχνης‐χαράκτης μπορούσε να επιτύχει αρκετά γρήγορα τις πιο λεπτές διαβαθμίσεις στον τόνο.

Εικ.12 α, β: Αναπαραγωγή ή τονικών διαβαθμίσεων με την τεχνική της χαλκογραφίας με στιγμές.

---

---